De Protestantse gemeente Ezinge is op 1 januari 2005 gevormd uit de Hervormde gemeente te Ezinge c.a. en de Gereformeerde Kerk te Ezinge c.a.. De samenwerking liep al enkele jaren in Samen-op-Weg-verband.

De geschiedenis van de kerken in onze dorpen is lang.

Omstreeks de 8e eeuw na Christus is het noorden van Nederland gekerstend. In Aduard werd een klooster gesticht die grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het gebied. Zo werden er dijken door de kloosterlingen aangelegd. De eerste kerken in onze dorpen werden uit turfsteen gebouwd dat uit Duitsland werd aangevoerd. De plek die men koos voor de kerken was bovenop de wierden, die waarschijnlijk al in voorchristelijke tijd religieuze betekenis hadden. Rond 1200 zijn deze gebouwen vervangen door kerken van bakstenen; de zogenaamde kloostermoppen.

De kerk in het westen van Europa was Rooms-Katholiek. Daar kwam verandering in toen in het begin van de 16e eeuw de Reformatie een feit werd. Luther, Calvijn, Zwingli en andere reformatoren hebben de aanzet gegeven tot nieuwe kerkgenootschappen die los stonden van Rome. In Nederland is Calvijn van grote invloed geweest.

In het noorden van Nederland was de eerste aanhang van het protestantisme vooral onder de gegoede burgerij en de plattelandsadel. In 1594 werden Stad en Ommelanden Protestants. De protestantse eredienst werd kort daarna ingevoerd. Een beeldenstorm heeft het noorden niet gekend; de beelden werden simpelweg verwijderd. Een herinnering aan de voorreformatorische katholieke periode is bijvoorbeeld de naam van de kerk te Feerwerd, de Jacobuskerk. Iedere katholieke kerk is gewijd aan een heilige.

Vanaf 1594 werden de oude kerken in Ezinge, Feerwerd, Garnwerd en Oostum gebruikt voor de bijeenkomsten van de hervormde gemeenten. Ezinge en Feerwerd zijn tot in de zestiger jaren van de vorige eeuw zelfstandige gemeenten geweest. Garnwerd en Oostum hebben de meeste tijd samen een gemeente gevormd. In 1966 zijn de hervormde gemeenten samengegaan in de Hervormde Gemeente Ezinge-Feerwerd-Garnwerd-Oostum.

In de periode daarna werden de kerkgebouwen van Feerwerd, Garnwerd en Oostum overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken. In 2005 zijn ook de kerkhoven bij deze kerken overgedragen aan de Stichting.

In de 19e eeuw was er een nieuwe en ingrijpende ontwikkeling in kerkelijk Nederland. De afscheiding die in Ulrum plaatsgevonden had in 1834 onder leiding van ds. Hendrik de Cock vond al snel aanhangers in onze provincie. Ook in de gemeente Ezinge. In het begin ondernam men nog vanuit Ezinge en omstreken de minimaal twee uur durende wandeling naar Ulrum om daar ds. De Cock te horen. Ds. De Cock werd gevraagd hier voor te gaan, met als gevolg dat onder zijn leiding op 22 juni 1835 de gemeente Ezinge-Oldehove gesticht is.

In het begin vergaderde men nog van huis tot huis, maar al snel was er een huisje gevonden, waarvan helaas de plaats onbekend is, waar men tot 1838 vergaderde.

In 1841 werd de afgescheiden gemeente Ezinge-Oldehove door de Staat erkend.

In 1846 wordt de eerste gereformeerde kerk in Ezinge in gebruik genomen. Deze kerk stond aan de ‘mullersree’, op de plek waar nu garage Molenheem gehuisvest is.
In november 1854 wordt voor het eerst door de leden van Oldehove gesproken over de stichting van een eigen gemeente.

In de jaren 1850 tot 1870 groeit de gemeente enorm. Omdat de gemeente uit het kerkgebouw aan de mullersree groeide is er een nieuw kerkgebouw gebouwd, het kerkgebouw aan de Nieuwestreek, dat in 1875 in gebruik genomen werd. De kerk aan de Mullersree werd omgebouwd tot christelijke lagere school.

Eind vorige eeuw zijn de eerste gesprekken al gevoerd tussen de Hervormde Gemeente te Ezinge c.a. en de Gereformeerde Kerk te Ezinge c.a. om te komen tot grotere samenwerking. Uiteindelijk werd op 1 april 2000 een federatie gevormd en ging men samen verder onder de naam Samen-op-Weg Gemeente Ezinge c.a.. Beide gemeenten waren vacant en hebben in 2001 de eerste gezamenlijke predikant beroepen. Op 1 januari 2005 werd, in navolging van de landelijke fusie, de plaatselijke fusie een feit. Sindsdien heet de gemeente de Protestantse gemeente Ezinge.

Bron: beleidsplan 2007-2010 Protestantse gemeente Ezinge